داستان تاریخی جالب ضرب المثل «آشی برایت بپزم که یک وجب روغن داشته باشد»

فرادید نوشت: «ژان باتیست فوریه» فرانسوی که پزشک مخصوص ناصرالدین شاه بود، همزمان با بازگشت شاه از سومین سفرش به فرنگ به ایران آمد.

او در مدت اقامت خود در ایران و کاخ گلستان خاطرات و تجربیات زیادی را ثبت کرد و بعد از بازگشت به فرانسه کتابی را به نام «سه سال در دربار ایران» براساس خاطرات خود نوشت که در آن به روایت آنچه در آن روزها از زنان و مردان دربار ایران دیده بود، پرداخته است. او در بخشی از این کتاب به داستان آش نذری ناصرالدین شاه پرداخته است:

ناصرالدین شاه قاجار نذر داشت که هر سال در روز اربعین آش شله قلمکار نذری می‌پخت. در این روز همه درباریان و اهل حرمسرا داخل حیاط بزرگ کاخ جمع می‌شدند و هر کدام از رجال برای خود شیرینی نزد شاه کاری را بر عهده می‌گرفتند.

شاه بالای ایوان بلندش می‌نشست و قلیان به روی زانو ناظر بر اجرای امور بود. آشپز مخصوص دربار اما در این روز برای خودش برو و بیایی داشت و منزلتش را تا سرحد صدراعظم شاه بالا می‌دید. بعد از اینکه آش پخته می‌شد، آن را داخل کاسه‌های زیبای گل مرغی و چینی می‌ریختند و با روغن و پیاز داغ اضافه راهی خانه اعیان و بزرگان می‌کردند.

رسم بر این بود که افراد بعد از اینکه آش را می‌خوردند، داخل کاسه را با اشرفی و سکه‌های طلا پر کنند و به دربار بفرستند. در این میان هرکس کاسه‌اش بزرگ‌تر بود یا آشش روغن و مخلفات بیشتری داشت، ناگزیر بود تا سکه و اشرفی بیشتری داخل کاسه بریزد.

آشپز باشی دربار که یک سال تمام منتظر چنین فرصتی بود، وقت را برای انتقام غنیمت می‌شمرد و برای هرکدام از اعیان و اشراف که طی آن سال با آن‌ها خصومتی پیدا کرده بود، کاسه‌ای بزرگ‌تر و پر روغن‌تر می‌فرستاد.

این رفتار کم کم چنان باب شد که دیگر همه مردم می‌دانستند وقتی برای کسی کاسه آش پر از روغن می‌فرستند، حتما قصد و غرضی در کار بوده است.

از همینجا بود که این کار تبدیل به مثل شد و ضرب‌المثل «آشی برایت بپزم که یک وجب روغن داشته باشد» بر سر زبان‌ها افتاد و تا به امروز نیز یک ضرب‌المثل رایج و پرکاربرد است.

بیشتر بخوانید:عکس/ چین در چنگال افیون؛ عکس‌های تاریخی از شیره‌کش‌خانه‌های چینی